Türk tarihinin en önemli devletlerinden biri olan Göktürkler, ilk kez “Türk” adını resmi olarak kullanan ve büyük bir imparatorluk kuran topluluklardan biridir. Orta Asya’da geniş bir coğrafyaya hükmeden bu devlet, birçok kavmi bünyesinde barındırarak güçlü bir siyasi yapı oluşturmuştur. Peki, Göktürkler ne zaman kuruldu ve tarih sahnesine nasıl çıktı? İşte Göktürklerin kuruluşu ve gelişimi hakkında detaylı bilgiler.
Göktürkler Ne Zaman Kuruldu?
Göktürk Devleti, 552 yılında Bumin Kağan önderliğinde kuruldu. Asya’nın büyük bir kısmını etkileyen bu devlet, Aşina boyuna mensup bir Türk hükümdar ailesi tarafından yönetiliyordu. Bumin Kağan, o dönemde hüküm süren Avarlara karşı ayaklanarak bağımsızlığını ilan etti ve kısa sürede büyük bir güç haline geldi.
Bumin Kağan ve Bağımsızlık Mücadelesi
Göktürkler, önceleri Juan-Juan (Avarlar) Devleti’ne bağlı bir boy olarak yaşıyorlardı. Ancak Bumin Kağan, Avarlara karşı bir isyan başlatarak 552 yılında bağımsızlığını ilan etti. Bu zaferin ardından Göktürk Devleti’ni kurarak kağan unvanını aldı ve doğuda güçlü bir devlet yapısı oluşturdu.
Devletin Genişlemesi ve İkiye Ayrılması
Bumin Kağan’ın ölümünden sonra yerine oğlu Kolo (Kağan) geçti ve devletin batı kanadını yönetmesi için kardeşi İstemi Yabgu görevlendirildi. Bu yönetim şekli, Göktürklerin hızla büyümesine ve geniş topraklara yayılmasına olanak sağladı. Ancak zamanla iç karışıklıklar ve taht mücadeleleri nedeniyle devlet 582 yılında Doğu ve Batı Göktürkler olarak ikiye ayrıldı.
Göktürklerin Devlet Yapısı ve Yönetim Anlayışı
Göktürkler, merkezi bir yönetim anlayışına sahip olmakla birlikte boylar arası dayanışmaya da önem veriyordu. Devletin başında kağan bulunurken, boy beyleri ve komutanlar idari görevleri üstlenirdi.
Kağanlık Sistemi ve Boylar Arası İlişkiler
Göktürklerde yönetim, “kut” anlayışına dayanıyordu. Kağan, Tanrı tarafından kutsandığına inanılan bir liderdi ve halkın refahını sağlamakla yükümlüydü. Boylar arasında güçlü bir bağ kuran bu sistem, Göktürklerin uzun yıllar ayakta kalmasını sağladı.
Ordu ve Askeri Güç
Göktürk ordusu, hafif süvari birliklerinden oluşan disiplinli bir yapıdaydı. Bozkır savaş taktiklerini ustaca uygulayan Göktürkler, hızla geniş topraklara yayılarak Çin, Sasani ve Bizans gibi büyük devletlerle mücadele etti.
Göktürklerin Kültürel ve Ekonomik Yapısı
Göktürkler, sadece askeri ve siyasi güçleriyle değil, aynı zamanda kültürel miraslarıyla da Türk tarihine yön veren bir topluluk oldu. Orhun Abideleri ve Göktürk alfabesi, bu devletin en önemli mirasları arasında yer alır.
Orhun Yazıtları ve Göktürk Alfabesi
Göktürkler, ilk Türk yazılı belgeleri olan Orhun Yazıtları’nı bırakmışlardır. Bilge Kağan, Tonyukuk ve Kül Tigin adına dikilen bu yazıtlar, Türk tarihinin en eski yazılı kaynakları arasında yer alır. Göktürk alfabesi ile yazılan bu metinler, devletin yönetim anlayışı ve halk ile olan ilişkilerini yansıtır.
Ticaret Yolları ve Ekonomik Faaliyetler
Göktürkler, İpek Yolu’nun kontrolünü ele geçirerek büyük bir ekonomik güce ulaştı. Çin ile yapılan ticaret anlaşmaları sayesinde zenginleşen devlet, bozkır kültürü ile yerleşik hayata geçen topluluklar arasında önemli bir köprü görevi gördü.
Göktürklerin Çöküşü ve Yıkılışı
Göktürk Devleti, güçlü bir yapıya sahip olmasına rağmen, iç karışıklıklar ve dış saldırılar nedeniyle zamanla zayıfladı. Çin’in siyasi oyunları ve iç isyanlar, devletin yıkılmasına zemin hazırladı.
Doğu Göktürklerin Yıkılışı (630)
Çin, Doğu Göktürk Devleti’ni 630 yılında işgal ederek bu bölgedeki Türkleri esaret altına aldı. Ancak Göktürkler, bağımsızlık mücadelesini bırakmadı ve 681 yılında Kutluk Kağan (İlteriş Kağan) önderliğinde ikinci kez devlet kurdu.
Batı Göktürklerin Yıkılışı (659)
Batı Göktürk Devleti ise iç çekişmeler ve Çin baskıları nedeniyle 659 yılında yıkıldı. Batı Göktürklerin çöküşü, Türklerin Orta Asya’daki siyasi gücünü büyük ölçüde zayıflattı.
Sıkça Sorulan Sorular
Göktürkler hakkında en çok merak edilen soruların yanıtlarını aşağıda bulabilirsiniz.
Göktürkler hangi tarihte kuruldu?
Göktürkler, 552 yılında Bumin Kağan tarafından kurulmuştur.
Göktürklerin başkenti neresiydi?
Göktürklerin başkenti Ötüken’di. Ötüken, Türk devletleri için kutsal bir merkez olarak kabul edilirdi.
Göktürkler hangi alfabeleri kullanıyordu?
Göktürkler, kendi geliştirdikleri Göktürk alfabesini kullanmışlardır. Bu alfabe, Türk tarihindeki ilk yazılı belgelerin ortaya çıkmasını sağlamıştır.
Göktürk Devleti neden ikiye ayrıldı?
Göktürk Devleti, taht kavgaları ve yönetimsel anlaşmazlıklar nedeniyle 582 yılında Doğu ve Batı Göktürkler olarak ikiye ayrılmıştır.
Orhun Yazıtları ne zaman yazılmıştır?
Orhun Yazıtları, 8. yüzyılın başlarında Bilge Kağan, Tonyukuk ve Kül Tigin adına dikilmiştir.
Göktürkler neden yıkıldı?
Göktürkler, iç karışıklıklar, Çin baskıları ve boylar arasındaki anlaşmazlıklar nedeniyle zayıflayarak 630 yılında Doğu, 659 yılında ise Batı kanadıyla yıkılmıştır.
İkinci Göktürk Devleti nasıl kuruldu?
Kutluk Kağan (İlteriş Kağan), 681 yılında Çin’e karşı isyan başlatarak Göktürk Devleti’ni yeniden kurmuştur.
